“Als eerste wil ik opmerken dat we de Fryske Akademy een warm hart toedragen en het belang van de Akademy voor Fryslân en de Friese taal en cultuur zeker zien. We zien dan ook graag een goede toekomst voor dit instituut, maar er moet flink aan getrokken worden. Want we maken ons serieus zorgen over de Fryske Akademy”, zei Statenlid Elsa van der Hoek tijdens de Statenvergadering op 18 december 2019. Ze stemde voor extra geld voor de Fryske Akademy en vroeg om extra controlemomenten en om te onderzoeken hoe letterkunde weer een reguliere plek kan krijgen binnen de Akademy. Helaas werd dat voorstel niet aangenomen.
Problemen en aanbevelingen
De Akademy, die zich inzet voor wetenschappelijk onderzoek naar de Friese taal, geschiedenis en cultuur (in de breedste zin), kampt sinds een aantal jaar met financiële en governanceproblemen. Daarnaast heeft de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen (KNAW), waaraan de Akademy verbonden (gelieerd) is, gevraagd om de lieringsovereenkomst aan te passen. Wat de Akademy betreft is dat nodig, omdat de Fryske Akademy een zelfstandig instituut is en wil blijven en de KNAW in dat geval niet verantwoordelijk wil zijn. De provincie heeft besloten een onderzoek, de zogenaamde gateway review, te laten uitvoeren. Daaruit is gebleken dat deze problemen inderdaad spelen en dat er openlijk vragen worden gesteld over de kwaliteit en relevantie van het wetenschappelijk onderzoek en dat er meer samenwerking moet komen met andere organisaties in de regio. Maar ook de provincie zelf is tekortgeschoten en heeft te weinig toezicht gehouden. Om robuust en toekomstbestendig te worden is verandering noodzakelijk en de provincie zal daar het voortouw in moeten nemen, geven de onderzoekers aan.
Ook is er een taskforce aangesteld om aanbevelingen te doen voor de toekomst. Deze taskforce geeft onder meer aan dat er een reorganisatie moet komen, geleid door een nieuwe directeur/bestuurder. Bovendien is er geld nodig vanuit de provincie voor reorganisatie en om extra wetenschappers te kunnen aantrekken.
Steunen
Elsa van der Hoek: “We hebben de afgelopen tijd heel veel tegenstrijdige informatie ontvangen, wat het moeilijk maakte om tot een besluit te komen. De toekomst lijkt af te hangen van een bestuurder die er nog niet is. Éen ding is duidelijk: er moet wat veranderen. Om de Fryske Akademy toekomstbestendig te maken, zullen ze vernieuwender moeten zijn op wetenschappelijk niveau en de samenwerking moeten zoeken met de andere organisaties in Fryslan, zoals de Taskforce heeft aangegeven. Naast een reorganisatie moet er dus ook een organisatieontwikkeling plaats vinden. Hoe het allemaal zover heeft kunnen komen? Daar zijn diverse verhalen en meningen over, maar dat ook wij als Provincie daar een rol in hebben gehad, moge duidelijk zijn. GrienLinks vindt dan ook dat we als provincie hierin onze verantwoordelijkheid moeten nemen en de Fryske Akademy de steun moeten geven om te redden wat er te redden valt. Hopelijk is het niet te laat.”
GrienLinks stemde in met de nieuwe lieringsovereenkomst met de KNAW en het voorstel om 350.000 euro extra beschikbaar te stellen voor de reorganisatie en vijf jaar lang 200.000 euro extra uit te trekken (naast de 1,2 miljoen die de FA jaarlijks van de provincie ontvangt) om extra wetenschappers te kunnen aantrekken. Wel pleitte GrienLinks er met een amendement voor om het geld voor de reorganisatie en de eerste twee jaar onvoorwaardelijk toe te kennen en de overige drie jaar voorwaardelijk. Van der Hoek: “We kunnen dan na de eerste twee jaar evalueren hoe het gaat voor we de rest van het bedrag uitgeven. Worden er stappen vooruit gemaakt in de reorganisatie en heeft het extra geld het gewenste effect op het wetenschappelijk niveau en samenwerking, dan kennen de Staten ook de volgende jaren definitief toe.
Friese letterkunde
Ook pleitte ze voor meer aandacht binnen de Fryske Akademy voor literatuur. Van der Hoek: “Literatuur leert je meer over andere tijden, belevingen en meningen. De Fryske literatuur maakt onderdeel uit van de cultuur van Fryslân. En een doelstelling van de Akademy is het beoefenen van de wetenschap met betrekking tot Fryslân en de Friese cultuur. Daarom vinden wij net als de Rie fan de Fryske Beweging dat letterkundig onderzoek nog steeds een plek verdient in de Fryske Akademy. Bovendien is tot onze trots Leeuwarden in navolging van LF2018 onlangs UNESCO city of Literature geworden, vanwege een sterk bidbook met de ambitie om de literatuur in Fryslân te laten bloeien. Daarom stellen wij voor om de literatuur ook in de Fryske Akademy weer te laten bloeien. We vragen met een amendement om te onderzoeken hoe de Friese letterkunde weer een reguliere plaats kan krijgen in de Fryske Akademy, naast taal en historie.
We hopen van harte dat de Fryske Akademy weer een gezond en vooraanstaand wetenschappelijk instituut gaat worden, dat zijn onafhankelijkheid kan bewaren, en we wensen alle betrokkenen daarbij veel succes.”
Stemuitslag:
Vanwege het vertrouwen in het antwoord van de gedeputeerde dat er voldoende toezicht zou komen en dat een nieuwe directeur zekerheid van financiering nodig had, besloot Elsa van der Hoek het amendement over het voorwaardelijk toekennen weer in te trekken.
Het amendement voor de Fryske Letterkunde diende ze wel in. Volgens gedeputeerde Avine Fokkens hoorde dat niet in deze besluitvorming thuis, maar Elsa gaf in een stemverklaring aan dat van het extra geld voor nieuwe wetenschappers nou juist een letterkundig wetenschapper kon worden aangetrokken. Helaas haalde het amendement het niet. GrienLinks, SP, PVV, 50PLUS en PvdD stemden voor, maar FNP, VVD, PvdA, CDA, D66 en FvD stemden tegen.
Het voorstel van Gedeputeerde Staten voor akkoord met de nieuwe overeenkomst met KNAW en voor extra geld voor de Fryske Akademy werd aangenomen. Alle partijen, op PVV na, stemden voor.
De volledige bijdrage van Elsa van der Hoek kun je hier lezen.