“De opgave voor de mensen die in het veenweidegebied wonen en werken én voor de natuur is groot. Als we niets doen verdwijnt het veen en blijft uiteindelijk een nauwelijks te beheren vlakte over. Pompen tot we er bij neervallen, natuurgebieden die verdrogen en huizen en wegen waarvan de funderingen wegzakken. Mijn generatie heeft van de schat die het veen herbergt geprofiteerd, maar het was indrukwekkend hoe bij de hoorzittingen jongeren van de klimaatcoalitie op ons een beroep deden om nu echte keuzes te maken.
Het veenweide uitvoeringsprogramma is een eerste aanzet, maar duidelijk is dat de korte termijn belangen van de boeren hebben geprevaleerd,” aldus Jochem Knol op 26 mei 2021 bij de behandeling van het Veenweideprogramma_2021-2030.
Schoorvoetend voor
Het debat over het veenweideprogramma duurde dik vier uur. Daaraan vooraf ging een lang en verwarrend voortraject vanaf de presentatie van het programma in oktober 2020. In dat voortraject is het programma een paar maal aangepast na inspraak van landbouworganisaties. En tenslotte kwam vlak voor de vergadering nog een brief van de landbouworganisaties met een aantal voorbehouden.
Jochem Knol verklaarde aan het eind van het debat: “Agrarische belangen wegen naar onze mening te zwaar in het hele besluit, maar het is een eerste stap, dus we hebben uiteindelijk besloten om vóór het hele besluit te stemmen.” De fractie vond dat het besluit om het grondwaterpeil in (een klein deel) van het veenweidegebied te verhogen naar -40 cm onder het maaiveld de doorslag gaf bij het voorstemmen. Sinds de jaren tachtig vorige eeuw is geprobeerd het peil te verhogen in het veenweidegebied. Dat was tot op heden niet gelukt. Dit is dus een eerste stap. Weliswaar in een klein gebied, maar wel een begin. “Iets is beter dan niets”, was dan ook een veelgehoorde uitdrukking bij de natuurorganisaties en andere insprekers uit de groene hoek. Jochem Knol: “Want ja, wij willen natuurlijk dat in het héle veenweidegebied de peilen omhoog gaan.”
Watersysteem
“Pompen tot we verzuipen voorzitter, want het door de agrarische belangen gedomineerde compromis dat nu voorligt gaat onvoldoende in op de kern van de problematiek: het watersysteem. Vele decennia houdt de landbouw het verhogen van de peilen tegen. De veenweiden worden, als we nu niet snel ingrijpen, het afvoerputje van Fryslân. De peilen moeten – in het héle gebied – fors omhoog. Hiermee beperken we de uitstoot van CO2, maar vooral bieden we boeren en andere inwoners zicht op beheersbare waterschapslasten, duidelijkheid over de toekomst van het gebied en voorkomen we verdroging van de schaarse en kwetsbare natuur. We vinden het dan ook een groot gebrek dat dit soort doelen (water- en natuurdoelen) in deze eerste periode tot 2022 geheel niet aan bod komen.”
Lees hier de hele spreektekst van Jochem in de eerste termijn.
Funderingsproblematiek krijgt nu wél aandacht
In december 2020 diende Jochem Knol een motie in om een ‘funderingstafel’ in te stellen. De bewoners van huizen met ernstige funderingsschade door te lage waterpeilen voelden zich niet gehoord in de discussie over het veenweidegebied. Jochem Knol en Charda Kuipers zijn in het gebied op werkbezoek geweest. Jochem Knol: “Wat gebeurt er als de huizen instorten en de provincie nog steeds alleen maar praat? Dáár hebben de bewoners niks aan. Ze moeten aan tafel en er moet geld komen voor herstel van de huizen.” De motie voor de funderingstafel werd aangenomen én wordt op dit moment in overleg met GrienLinks uitgevoerd.
In het debat op 26 mei 2021 werd er door alle partijen aandacht geschonken aan de problematiek. De ChristenUnie en GrienLinks (en SP, PvdD, D66, 50plus en van Swol) dienden samen een motie in om 30 miljoen euro in een fonds te stoppen voor de meest schrijnende gevallen van funderingsschade. Deze motie werd niet aangenomen. Tegen stemden: CDA, VVD, PvdA, FNP, PVV, Forum, Goudzwaard (30 stemmen). Wél kwam er – in reactie daarop – een motie van coalitiepartijen PvdA, CDA, VVD en FNP om met geld over de brug te komen als de funderingstafel met een voorstel komt. Eind 2021, begin 2022 moet daar duidelijkheid over komen. Deze motie werd, met alleen de stemmen van de fractie van Forum voor Democratie tegen aangenomen.
Motie over watersysteem en peilen
GrienLinks diende een motie om te zorgen dat in het hele veenweidegebied in ieder geval de peilen niet nog verder omlaag zouden worden gezet en in de gebieden waar door hoogteverschillen extreem lage peilen staan onderzoek wordt gedaan naar de oplossingen ervoor. Deze motie werd welwillend onthaald door de gedeputeerde Hoogland. Maaike Prins, van het CDA, vond dit echter niet een goed idee. Zij wilde de verzekering van de gedeputeerde dat er niet aan de ‘peilen gemorreld wordt’ in de rest van het veenweidegebied. Het CDA wil het vigerende peilbeheid handhaven totdat er besluiten zijn genomen over het ondersteunende beleid voor boeren.
Zodoende kon de motie niet meer op een meerderheid rekenen. De motie werd aangepast naar alleen het ‘‘ Sloten niet dempen, probleemgebieden in beeld brengen’. Deze motie werd met een ruime meerderheid aangenomen (31 stemmen voor, 12 stemmen tegen). Tegen stemden: ChristenUnie, PVV, Forum, Goudzwaard, van Swol).
Het initiatiefvoorstel van zes partijen uit 2018
Dit veenweideprogramma zou een uitwerking hebben moeten zijn van de uitkomst van de Maatschappelijke Kosten- en Baten Analyse (MKBA) over het uitvoeringsprogramma. In deze MKBA was ook het initiatiefvoorstel van zes partijen meegenomen. Dit initiatiefvoorstel was eerder – in mei 2018 – ingetrokken na een fel debat in de Staten.
De PvdA
De PvdA (een van de zes partijen uit de toenmalige oppositie die het initiatiefvoorstel hebben ingediend) zit déze periode in een coalitie met het CDA, VVD en FNP. De PvdA’ers hebben compromissen gesloten, met als uitkomst dat er in het veenweidegebied stappen zouden worden gezet om de peilen te verhogen. (TEKST COALITIEAKKOORD LINK) Het programma dat er nu ligt, is een zeer magere uitvoering van dat compromis. Dat vindt ook de PvdA zelf. Dat was te horen in de woorden van Hetty Janssen tijdens het debat. Ze begon haar bijdrage in de Statenvergadering met deze woorden: “Waarom wij akkoord gaan met dit voorstel, terwijl het niet zo ver gaat als het initiatiefvoorstel ging? Dat beantwoord ik het beste met een citaat van Drees: ‘Op 9 januari 1946 werd de PvdA opgericht. Op het congres hield Drees een voor hem ongewoon gloedvol betoog: “Wij zullen, hoop ik, een partij worden, vol van realisme en idealisme. Een werkelijkheidszin, die rekening houdt met het bereikbare, doch die beseft dat in de werkelijkheid het ideaal ook meedoet. Anderzijds een idealisme, dat ver vooruitziet, maar daarom niet voorbij gaat aan wat vlak voor ons ligt’.”
Stemming
Het gehele veenweidevoorstel werd aangenomen met 32 stemmen voor en 11 tegen. Voor stemden: CDA, VVD, FNP, PvdA, ChristenUnie, GrienLinks, 50plus, D66, Goudzwaard. Tegen stemden: Forum, PVV, SP, PvdD, van Swol.
De motie van GrienLinks: ‘geen sloten meer dempen en probleemgebieden in beeld brengen werd aangenomen met 31 stemmen voor en 12 stemmen tegen. Tegen stemden: ChristenUnie, PVV, Forum, Goudzwaard, van Swol.
De motie van ChristenUnie, GrienLinks e.a. voor een funderingsfonds werd niet aangenomen. Tegen stemden: CDA, VVD, PvdA, FNP, PVV, Forum, Goudzwaard (30 stemmen).
Bekijk hier de hele geschiedenis van de discussie over de waterpeilen in het veenweidegebied