“Voorzitter, aan PS wordt gevraagd om geen wensen en bedenkingen mee te geven aan het college bij het besluit om een reverse hybride converteerbare obligatielening van maximaal 95 miljoen te verstrekken aan Alliander. In dit complexe vraagstuk spelen een aantal zaken en belangen door elkaar heen. En eerlijk gezegd heeft GrienLinks moeite met de afweging welke factoren doorslaggevend zijn”, zei Charda Kuipers in haar betoog op woensdag 24 november 2021. Ze legde uit welke voordelen GrienLinks zag in het voorstel, maar ook welke bedenkingen GrienLinks daarbij had.
Te weinig capaciteit elektriciteitsnet
Het is duidelijk: het gaat niet goed met de capaciteit van het elektriciteitsnet. Het net raakt geregeld overbelast en dat is een probleem voor de energietransitie. Nieuwe scholen en verzorgingshuizen kunnen geregeld niet meer aangesloten worden op het net en op meer dan vijftig plekken in Friesland worden zonnepanelen geregeld uitgezet als het erg zonnig weer is. Zowel het leveren als het terugleveren van elektriciteit is een probleem. We willen meer bouwen én meer zonnepanelen en windmolens, maar het net kan dat niet aan. De kabels die er liggen zijn niet dik genoeg en de transformatorhuisjes en -stations zijn niet op de enorme groei van schone energie berekend. Daarom moet Alliander flink investeren in het net.
Dat gebeurt ook: er wordt in totaal (over de provincies die onder Alliander vallen) voor maar liefst 1,2 miljard per jaar geïnvesteerd, de komende jaren, in onder meer 300 transformatorhuisjes, stations en 1000 km sleuven. In 2026 zouden de huidige problemen opgelost moeten zijn. Maar dan zijn we er nog niet, want dankzij het klimaatakkoord en de energietransitie, de aanschaf van steeds meer elektrische auto’s en warmtepompen en zonnepanelen, zal er in de toekomst nog meer nodig zijn.
Drie punten zijn daarbij een knelpunt: geld om het net te versterken, mensen om het werk te doen en vergunningen die er snel genoeg moeten komen.
Lening van 600 miljoen
De investeringen die Alliander doet, worden langzamer terugverdiend. Voor het geld doet Alliander daarom een beroep op de aandeelhouders, waaronder in de eerste plaats de provincie Gelderland (aandeelhouder voor ruim 44%) en in de tweede plaats Fryslân (aandeelhouder voor ruim 12%) en daarnaast Noord-Holland, Amsterdam (beide ruim 9%) en een aantal gemeenten.
Van al deze aandeelhouders vraagt Alliander bij elkaar een lening van 600 miljoen. Een deel hiervan wordt aan Fryslân gevraagd: 76-95 miljoen, maar waarschijnlijk komt het uit op 77 miljoen. Het gaat dan om een reverse hybride converteerbare obligatielening. Dat wil zeggen: een lening die na een tijdje omgezet mag worden in aandelen. Zolang het een lening is vergoedt Alliander dan rond de 2% rente (inclusief opslag) aan de verstrekker. Zodra de lening omgezet wordt in aandelen, vervalt de rente en krijgt de verstrekker dividend (ongeveer 1%).
Voordelen
Voor Alliander is het voordeel hiervan dat bij dit type lening meteen de helft mee mag rekenen voor het eigen vermogen van Alliander. Dus op de totale lening 300 miljoen. En dat betekent weer dat Alliander een A-rating houdt en daarvoor 1,5 miljard goedkoper kan lenen op de kapitaalmarkt. Later, als de lening wordt omgezet in aandelen, wordt de andere helft (ook 300 miljoen) dan ook weer bij het eigen kapitaal opgeteld en dan kan Alliander opnieuw een groot bedrag goedkoper lenen op de kapitaalmarkt.
Voor de aandeelhouders geldt ook een voordeel. Op dit moment kan de provincie voor maar iets meer dan 0% pakweg 10 jaar 77 miljoen lenen. Als we dat uitlenen aan Alliander, krijgen we daar ongeveer 2% rente voor, zolang het niet in aandelen is omgezet. Dat levert de provincie dus tijdelijk ongeveer 1,5 miljoen per jaar op.
En als we het niet doen en andere aandeelhouders wel, dan verwateren onze aandelen en krijgen we voortaan minder dividend.
Bovendien is de energietransitie enorm belangrijk en vindt ook GrienLinks het natuurlijk van groot belang dat het net daarvoor wordt aangepast.
Waarom heeft GrienLinks dan toch bedenkingen?
Bedenkingen en wensen GrienLinks
Het is belangrijk om te weten dat de versterking van het net ook doorgaat als deze lening niet verstrekt zou worden door de aandeelhouders. Het is dan wel een mogelijkheid dat Alliander voor een hogere rente geld moet lenen op de kapitaalmarkt of dat de aandeelhouders genoegen moeten nemen met minder dividend.
De vraag van het college was of de Statenleden wensen of bedenkingen hadden bij het verstrekken van de lening. Charda Kuipers in haar betoog: “Ten eerste kunnen wij ons niet onttrekken aan de indruk dat de aanstaande constructie vooral is ingegeven door de behoefte om dividenden in de toekomst -voor zover mogelijk- veilig te stellen Hebben we ons als aandeelhouders misschien te rijk gerekend met de periodieke inkomsten, en moeten wij nu extra geld besteden om in de toekomst dat stukje terug te krijgen waar we al op hadden gerekend?
Ten tweede voorzitter. Op papier gaan we er niet op achteruit met het lenen van nog eens 77 miljoen aan Alliander, tenslotte óók na conversie is het geld niet weg. Maar het zit wél langdurig opgesloten in aandelen. Bovendien moet de lening die we zelf aangaan wel terugbetaald worden. Dan gaat meespelen dat de energietransitie veel meer behelst dan alleen ons elektriciteitsnetwerk. We zullen als provincie flink moeten investeren, en dan zien we de beschikbare middelen graag zo efficiënt en effectief mogelijk ingezet. Bijvoorbeeld door het rechtstreeks te investeren in de warmtetransitie, aquathermie, of het gericht aanpakken van energiearmoede in onze provincie.
Ten derde speelt de afweging dat we worden gevraagd om solidair te zijn met de andere gemeenten en provincies. Dat punt is begrijpelijk, we delen onze positie en belangen als aandeelhouders.
Maar daar komt wel bij dat we naast het aandelenpakket nóg een lening hebben staan uit het verleden.”
Alliander heeft namelijk een eeuwigdurende lening van 32 miljoen euro bij de provincie tegen 8%. Dat levert de provincie jaarlijks 2,5 miljoen euro op. Deze wil Alliander aflossen, zodat de 8% niet meer betaald hoeft te worden, en dan vervolgens het geld weer tegen 2% lenen. De provincie gaat daar niet mee akkoord.
Charda Kuipers: “Een lening die Alliander logischerwijs liever van de balans ziet verdwijnen. Wel is het zo dat onze begroting afhankelijk is van deze inkomsten. Zolang dit conflict niet is opgelost, vinden wij dat een belemmering om een nieuwe lening te verstrekken.
Deze bijzondere omstandigheid maakt dat onze positie wezenlijk anders ten opzichte van de overige aandeelhouders. Op basis daarvan zou een afwijkend besluit te verdedigen zijn. Uiteraard verandert dat zodra het conflict is opgelost.”
Aan de andere kant vroeg Charda Kuipers zich af waarom de provincie eigenlijk zou moeten verdienen aan de energietransitie: “Waarom accepteren wij geen lager dividend zodat Alliander via die weg aan de opgaven kan voldoen? Hoe normaal vinden wij het dat we 8% rente opstrijken, geld dat anders terug geïnvesteerd zou kunnen worden in het elektriciteitsnetwerk. Toch wordt die rente van de eeuwigdurende lening wel degelijk geïnvesteerd in Fryslân, maar niet in kabels.
We zien in de motie van het CDA een goede aanzet om na te denken over deelnames van de provincie, over het aandeel daarvan en wat ons betreft dus ook over het waaróm.”
Uitslag stemming:
GrienLinks heeft bij dit onderwerp erg getwijfeld. Uiteindelijk gaf de doorslag voor ons dat we vonden dat we over onvoldoende informatie beschikten om nu een goed oordeel te kunnen vellen. Het besluitpunt vroeg ons om géén wensen en bedenkingen aan GS mee te geven ten aanzien van deze lening.
Wat GrienLinks betreft waren die wensen en bedenkingen er wel. Daarom stemden wij tegen het voorstel.
Het voorstel van GS werd aangenomen. Alleen GrienLinks, Van Swol en PVV stemden tegen.
Overige voorstellen met uitslag stemming:
In het voorstel van GS was het een voorwaarde voor het deelnemen aan de lening dat eerst de onenigheid over de lening van 32 miljoen moest worden opgelost. SP, PvdA en D66 dienden een amendement in om dit juist onafhankelijk van elkaar te maken. GrienLinks stemde tegen dit voorstel, net als PVV, Van Swol en Goudzwaard. Het voorstel werd aangenomen.
ChristenUnie en CDA diende een motie in om van de opbrengsten van de rente een bestemmingsreserve te maken om mindere opbrengsten van dividend te compenseren. Grienlinks stemde voor. Het voorstel werd aangenomen. Alleen PVV stemde tegen.
Het CDA diende met verschillende fracties een motie in om beleid te maken voor deelnemingen aan bedrijven door de provincie. Deze motie werd unaniem aangenomen.