Woensdag 25 mei 2022 werd het uitvoeringsprogramma over de stikstof- en natuurproblematiek besproken in de Staten. Na eenentwintig moties, een zes uren durend debat met vier schorsingen en tenslotte een motie van treurnis, werd het uitvoeringsprogramma toch nog aangenomen door de meerderheid in de Staten. GrienLinks stemde uiteindelijk tegen het uitvoeringsprogramma.
Jochem Knol: “Het is precies drie jaar na de uitspraak van de Raad van State over het teveel aan stikstofdepositie in de natuurgebieden. En wat hebben we in die drie jaar gedaan? Dit uitvoeringsprogramma is niet concreet, niet af en hiermee zullen we de problemen niet oplossen. Ik verwijs naar de woorden van oud-minister Winsemius uit 2017: ““Soms moet de regering tegen z’n mensen zeggen: beste burger, ik ga je helpen, en als je het niet wilt, doe ik het toch. Daar heb je wel bevlogenheid voor nodig, en een bak lef. Dat mis ik op milieugebied nog te vaak.”
De hele spreektekst van Jochem
Provincie wil boeren niet onteigenen
Bij het uitvoeringsprogramma zit een WUR-rapport waarin verschillende oplossingen staan doorgerekend voor de stikstofproblematiek in Fryslân. Berekend wordt dat zelfs als in heel Fryslân alle boeren de helft inkrimpen (extensiveren), dat er dan alsnog boerderijen uitgekocht moeten worden. Er werd een getal genoemd van 110 boerderijen in vooral Zuidoost Fryslân. Daar liggen het Fochteloërveen en het Drents-Friese Wold, twee Natura-2000 gebieden waar de Kritische Depositie Waarde Stikstof (KDW) erg hoog is. Er ontstond – vooral in Zuidoost Fryslân – erg veel onrust onder boeren over deze aantallen die in het WUR-rapport werden genoemd. De gedeputeerde weigerde vervolgens met de boeren en de gemeenteraad in gesprek te gaan. Hij meldde dat hij eerst met de Staten in gesprek wilde, en daarna in de gemeente kwam praten. Wel stuurde hij een brief aan de agrariërs in Zuidoost Fryslân waarin stond: “Deze aantallen zijn slechts indicatief gebruikt om tot een begroting te kunnen komen. De aankoop is geen primair doel van de provincie. Wij gaan ervan uit dat het geclaimde budget ook voor andere oplossingen kan worden ingezet. Bij een evt. aankoop is voor de provincie Fryslân onteigenen niet aan de orde. Wij staan een ander beleid voor bij onteigenen, dan het Rijk nu ontvouwt en onderbouwd in het stikstofdossier.”
Pappen en nathouden
Jochem Knol: “We hebben nu een nieuwe minister (van der Wal) die erkent dat we een probleem hebben. Dat het uit de hand loopt, het slecht gaat met de natuur en het klimaat, dat de bouwsector vraagt om maatregelen en dat boeren klem zitten. Tientallen jaren hebben we er over gepraat en niks gedaan. Steeds werd de oplossing gezocht in nieuwe onderzoeken en juridische trucs zoals het aanpassen van rekenmodellen uit angst voor een daadwerkelijk andere aanpak.
De huidige minister geeft aan met deze trend te willen breken. In haar brief van 1 april 2022 staat duidelijk dat, als de vrijwillige maatregelen niet helpen om de stikstofuitstoot naar beneden te krijgen, ze uiteindelijk gedwongen gaat uitkopen (onteigenen van boerderijen).
En, voorzitter, dit provinciale uitvoeringsprogramma is weliswaar een begin, maar ademt nog steeds de angst uit om maatregelen te nemen als gevolg van de uitspraken van de Raad van State. Dit college kiest ervoor wél het geld uit Den Haag binnen te halen maar gaat vervolgens de pijnlijke maatregelen die nodig zijn uit de weg te gaan. De gedeputeerde zegt gewoon niet te willen onteigenen als allerlaatste middel. Dat heet pappen en nathouden. Hiermee lossen we de problemen voor de natuur, het klimaat, de bouw en de boeren niet op, dan staan we hier over een aantal jaren weer.”
Voorstellen van GrienLinks
De GrienLinks-fractie diende drie voorstellen in: een motie voor een aanvulling op het uitvoeringsprogramma met duidelijk omschreven maatregelen en een tijdpad. Hiervan zei de gedeputeerde dat hij eerst met de sector en de belanghebbenden om de tafel wilde gaan. Deze motie haalde het niet.
Ook diende Jochem Knol een motie in voor het niet invullen van vrijkomende grond met bollenteelt (tulpen, lelies e.d.) vanwege het gebruik van bestrijdingsmiddelen bij de bollenteelt. De gedeputeerde: “Een verbod op het gebruik van grond kan alleen als het in strijd is met wet en regelgeving. Daarom ontraad ik de motie.” De motie werd niet aangenomen met slechts 9 stemmen voor (GL, PvdD, SP, D66, 50plus) en 33 stemmen tegen.
En tenslotte diende Jochem Knol een motie in met een verzoek aan het Rijk om rekening te houden bij de stikstofregels met biologische boeren (omdat zij 70% minder stikstof gebruiken dan gangbare boeren). Deze motie werd door meerdere partijen ingediend (GL, FNP, PvdA, SP, PvdD, SP, 50plus, van Swol), maar uiteindelijk niet aangenomen. Bij de moties over de biologische boeren en het procesplan was de stemverhouding: 20 stemmen voor en 22 tegen. De ChristenUnie maakte de meerderheid uit bij deze moties, maar stemde niet voor.
Motie gebiedsprocessen
Een speciale vermelding verdient de unaniem (!) aangenomen motie over ‘gelijkwaardig aan tafel in de gebiedsprocessen’ van het CDA, D66 en GrienLinks. Oorspronkelijk diende het CDA de motie in met als tekst dat boeren ondersteuning moeten krijgen in het deelnemen aan de gebiedsprocessen. Op verzoek van GrienLinks veranderde het CDA ‘boeren’ in ‘de deelnemers’. Hierdoor worden alle deelnemers aan de gebiedsprocessen (boeren, bewoners, natuurorganisaties) ondersteund. Jochem Knol: “Het zijn soms de kleine dingen die het em doen. We kunnen op deze manier bijdragen aan een goed gebiedsproces. We zijn blij dat de hele Staten dit onderschrijft”.
Het debat
Het debat werd op verschillende punten gevoerd. In feite hadden alle partijen kritiek op de communicatie van de gedeputeerde (Fokkinga), maar de kritiek op de inhoud was in drie blokken te verdelen. De coalitie (CDA, PvdA, VVD, FNP) verdedigde het uitvoeringsprogramma. Er moet immers een stap gezet worden, want in juli 2023 wil de minister de gebiedsplannen hebben. GrienLinks, PvdD, D66, SP en 50plus vonden het uitvoeringsprogramma niet ver genoeg gaan en zijn het niet eens met het standpunt van het college om het instrument onteigening niet te gebruiken. Jochem Knol: “Hoogleraar Erisman vertelde vorige week nog zijn model over de stikstofaanpak. Die was: praten met boeren, maar wel met de stok van onteigening achter de deur”.
Andere oppositiepartijen, zoals PVV, Forum en de afgesplitste leden van Forum Goudzwaard en Wymenga vertelden in verschillende toonaarden dat de stikstofproblematiek overdreven wordt of zelfs niet bestaat.
De bewuste berekening over het aantal te onteigenen boerderijen in WUR-rapport werd via een motie van het CDA en de FNP verwijderd uit de onderbouwing van het voorstel (34 Statenleden voor, 8 tegen). Een andere, opvallende, motie was van de ChristenUnie (mee ingediend door Goudzwaard, ex-Forum) over ‘aandringen op inkrimping van Natura-2000 gebieden’. Deze werd niet aangenomen (12 Statenleden voor, 30 tegen). “Het mag duidelijk zijn, dat wij níet voor deze moties stemmen”, zo zei Jochem Knol. Ook PvdD, SP en D66 stemden tegen deze moties.
Motie van treurnis
Hoofdpunt van kritiek op de communicatie van alle partijen op de gedeputeerde was, dat hij niet had willen praten met boze gemeenteraadsleden en boeren in Zuidoost Fryslân over het uitkopen van boerderijen. Daarvan zei de gedeputeerde: “Dat begrijp ik wel, dat heeft stof doen opwaaien. We betreuren dat dat beeld is ontstaan.” Verschillende oppositiepartijen (CU, D66, SP, FvD, PVV, Goudzwaard, Wymenga, van Swol) vonden dat niet voldoende en dienden een motie van treurnis in. Drie andere oppositiepartijen (GL, PvdD, 50plus) keurden de communicatie van de gedeputeerde af, maar vonden een motie van treurnis te ver gaan. Jochem Knol: “GrienLinks is er in dit debat inhoudelijk op ingegaan. Ook wij zijn in Oosterwolde geweest op verzoek van de raad. Daar was veel boosheid over de communicatie. We hebben al eerder aangegeven dat het belangrijk is, goede communicatie. En we willen absoluut verzoeken daar meer aandacht aan te geven.
We doen een oproep aan de gedeputeerde, ook naar de staten een actievere houding aan te nemen. Maar we hebben ook in het debat gemerkt dat het van ver weg moet komen. Alles overwegende hebben we besloten deze motie niet mee in te dienen. We willen de gedeputeerde een laatste kans geven om dit dossier met alle betrokkenen verder te brengen (met de boeren, de bouw en de bewoners).” De motie van treurnis werd aan het eind van deze lange, lange Statenvergadering niet aangenomen. 15 Statenleden stemden voor (CU, D66, SP, PVV, Forum, Wymenga, Goudzwaard, van Swol (allen afsplitsers van Forum) en 27 Statenleden stemden tegen (CDA, PvdA, VVD, FNP, GrienLinks, PvdD, 50plus).
Stemming
Uiteindelijk stemden 28 Statenleden voor het uitvoeringsprogramma Stikstof (CDA, PvdA, VVD, FNP, ChristenUnie, D66, 50plus) en 14 tegen (GrienLinks, SP, PvdD, van Swol, PVV, Forum, Goudzwaard, Wymenga).