“Hoe zorgen we dat inwoners in de dorpen, scholieren, mensen die niet in staat zijn op een andere manier te reizen, gebruik kunnen blijven maken van de voorzieningen? Hoe zorgen we dat de leefbaarheid in de dorpen op peil blijft? En hoe krijgen we de reiziger weer terug?”, vroeg Statenlid Elsa van der Hoek zich af in het interpellatiedebat over het openbaar busvervoer op 25 mei 2022. Ze diende een motie in om het openbaar vervoer op het huidige niveau te houden in plaats van het aanbod met 9% te verminderen. Helaas werd het voorstel niet aangenomen.
Tegenslagen openbaar busvervoer
Het gaat niet goed met het openbaar busvervoer in Fryslân. Door corona moest het vervoer tijdelijk flink afgeschaald worden. Er waren lockdowns en veel minder reizigers. Op dit moment zijn de coronamaatregelen afgeschaft en kunnen mensen weer met de bus of trein reizen zonder beperkingen. Toch komt een deel van de reizigers (nog) niet terug. Op dit moment is het aantal reizigers ten opzichte van voor corona 86%. Dat betekent dat vervoerder Arriva minder inkomsten krijgt dan voorheen. Tot in 2022 betaalde het Rijk tijdelijk een beschikbaarheidsvergoeding om het grootste deel te compenseren, maar deze vergoeding stopt. Daarnaast zijn de onderhoudskosten gestegen en door de oorlog in Oekraine rijzen de brandstofprijzen de pan uit.
Kortom, er zijn veel tegenslagen. Die leiden ertoe dat het college en Arriva de komende twee jaar in 2023 en 2024, tijdens de noodconcessie busvervoer, het aanbod in busvervoer willen verlagen. Het aantal dienstregelingsuren zou dan met 9% omlaag gaan. 1 juli komt Arriva met een nieuwe dienstregeling en dan horen we welke buslijnen geschrapt worden of minder gaan rijden. Daarnaast stuurde gedeputeerde Avine Fokkens samen met andere provincies een brandbrief naar het Rijk om te vragen om meer geld voor het openbaar vervoer.
Interpellatiedebat
FNP, PvdA, CDA en ChristenUnie vroegen om een interpellatiedebat op 25 mei 2022 om dit te bespreken. Ze stelden ruim 40 vragen aan gedeputeerde Avine Fokkens. Een deel van die vragen waren de middag voor het debat kenbaar gemaakt, andere waren nieuw. De fracties vroegen om meer aandringen bij het Rijk om meer geld, om meer marketingprojecten om de reiziger terug in het ov te krijgen, et cetera.
GrienLinks motie tegen verdere vermindering busvervoer
Ook GrienLinks Statenlid Elsa van der Hoek maakte zich zorgen om het ov. Zij pleitte ervoor om er als provincie geld voor uit te trekken om het aanbod busvervoer niet verder achteruit te laten gaan.
“We staan hier vandaag met een grote zorg. Hoe houden we Friesland bereikbaar. De wens is nu extra geld van het rijk. Maar dit is niet de oplossing voor morgen. (…) Als we niks doen en het Rijk draagt niet bij, zal er nog eens 9% aanbod (dru’s) geschrapt worden ten opzichte van het huidige aanbod. We hebben begrepen dat als we het huidige niveau willen handhaven, dit tijdens deze overbruggingsconcessie rond de 3,7 miljoen euro extra per jaar zou kosten.”
Op 1 juli komt Arriva met een nieuwe dienstregeling en dan zijn we te laat. Wij pleiten voor een extra financiële bijdrage van max. 3,7 miljoen euro per jaar voor deze noodconcessie. Dit budget kan verlaagd worden of vervallen als het Rijk extra geld beschikbaar stelt. Zo kunnen we voorkomen dat het busvervoer de komende jaren verder en verder verschraald.” Ze diende hiervoor een motie in, mee ingediend door 50PLUS. Daarnaast pleitte ze voor meer actie vanuit de provincie om duurzaam busvervoer mogelijk te maken.
GrienLinks voor meer actie voor verduurzamen busvervoer
Elsa van der Hoek: “Verder hebben we als Staten de ambitie voor schoon busvervoer bijgesteld naar 2030. In de nieuwe concessie vanaf 2024 zullen daarvoor nieuwe elektrische bussen komen. Maar we voorzien nu al problemen en jarenlang tijdverlies bij Liander bij de aanvraag voor laadpunten voor die bussen. Om dat te voorkomen willen we vragen of de provincie daar vast naar kan kijken. We weten immers al dat er in ieder geval in eindpunt Leeuwarden veel bussen zullen worden opgeladen. We vragen daarom in een motie om een goede uitwerking in de nieuwe concessie hoe het busvervoer actiever kan worden verduurzaamd. We hopen op deze manier een goede bereikbaarheid in Fryslân te houden voor onze inwoners én mensen die onze mooie provincie komen bezoeken.” Deze motie werd mee ingediend door de SP.
PvdA, FNP, ChristenUnie, CDA tegen motie
FNP, PvdA, ChristenUnie en CDA, de aanvragers van het interpellatiedebat, stemden tegen de motie om het openbaar busvervoer op het huidige niveau te houden. In het debat vroegen ze waar het geld vandaan moest komen. Edou Hamstra van de PvdA suggereerde dat dat dan wellicht een bezuiniging op cultuur zou inhouden. FNP gaf aan dat er geen dekking bij zat. Beide argumenten klopten niet: in onze motie stond duidelijk ons voorstel het van de reserves te betalen of door de motorrijtuigenbelasting te verhogen met 1 euro per maand per auto. (Dit levert ruim 4 miljoen op: er zijn 527 auto’s in Fryslân per 1000 inwoners en ongeveer 654.000 inwoners.) Elsa in het debat tegen FNP, PvdA, ChristenUnie en CDA: “Het zijn keuzes die wij (Statenleden) maken. En jullie hebben vandaag hier een debat willen voeren, over het ov, omdat jullie je daar zorgen over maken. Als we nu niks doen en gewoon wachten tot er geld van het Rijk komt, dan weten we gewoon dat het probleem blijft bestaan en dat en dat dat geen oplossing is. Dat is ook iets, dat kun je dan accepteren, maar dan wil ik hier niet over twee maanden weer staan omdat er een bushalte uitvalt.”
Geen oplossingen
Zelf kwamen de aanvragers van het debat, vanwege hun zorgen over de achteruitgang van het busvervoer, met twee moties. De ChristenUnie met een om de noodconcessie met 1 jaar te verlengen. Volgens de gedeputeerde was dit vanuit Europese regelgeving niet mogelijk. En de PvdA kwam met een motie om “een Friese invulling uit te werken van een minimale bereikbaarheid van basisvoorzieningen in gebieden met een lage bevolkingsdichtheid en dit te delen met het rijk.” Dit vond GrienLinks zo weinig oplossen dat we tegen de motie stemden. Beide moties haalden het overigens wel.
Uitslag stemming:
De GrienLinks motie over het aanbod busvervoer niet verder verminderen werd verworpen. GrienLinks, SP, PvdD, D66, PVV en 50PLUS stemden voor de motie (11 stemmen). De tegenstemmers (31 stemmen) waren: PvdA, ChristenUnie, FNP, CDA, VVD, Statenlid Van Swol, Statenlid Wijbenga, Statenlid Goudzwaard, FvD.
De GrienLinks motie voor meer actie voor verduurzaming busvervoer werd net verworpen, met 20 stemmen voor en 22 tegen. De partijen die voor stemden waren GrienLinks, CDA, SP, D66, PvdD, 50PLUS, ChristenUnie. De partijen die tegen stemden waren PvdA, FNP, VVD, Van Swol, Goudzwaard, Wijmenga, FvD en PVV.