Op 29 juni 2022 bespraken de Staten de Kadernota . De bedoeling is dat de Staten hiermee politieke keuzes maken voor hoe het Friese geld volgend jaar wordt besteed. Dat wordt dan uitgewerkt vastgesteld in november bij de begroting. Twee zaken vielen de fractie van GrienLinks op: het politieke debat over de bezuinigingen op o.a. Doarpswurk, de Milieufederatie, IVN en It Fryske Gea en de cultuursector werd níet gevoerd en bij de urgente opgaven ontbraken de watercrisis, de veenweideproblematiek en de klimaatverandering. Voor beide kwesties diende Charda Kuipers een motie in met een voorstel en beide moties werden aangenomen.
Motie Water, klimaat en veenweidegebied als urgente opgave
Charda Kuipers: “Voorzitter, de crises, meervoud, zijn alleen maar in hevigheid toegenomen! Toch staan, wederom, niet alle urgente opgaven op het netvlies van het college. Daarom dienen wij een motie in om in elk geval een aantal financiële gevolgen in kaart te brengen van de ‘donkere wolken’ die zich samenpakken boven het veenweidegebied; in de vorm van peilverhoging en funderingsherstel. Daarnaast horen ook waterbeheer en de versnellende klimaatverandering meegenomen te worden als financieel onzekere factoren binnen onze begroting. Eergisteren berichtte Omrop Fryslân nog dat de Waddenzee twee keer zo snel stijgt dan andere plekken langs de Nederlandse kust. Voorzitter, dit zijn dé items voor de komende periode en die worden niet eens genoemd bij de urgente opgaven in de kadernota.”
Lees hier de hele spreektekst van Charda
Lees hier de afhandeling van deze (aangenomen) motie via een brief van GS in december 2023
In het debat werd, naast de indieners (GL, SP, PvdD, FNP), de motie ook omarmd door de PvdA, de VVD, D66, ChristenUnie en het CDA. Een grote meerderheid dus om deze problematiek serieus te gaan bekijken. Charda Kuipers: “We zijn tevreden dat er eindelijk wat erkenning lijkt te komen voor het feit dat de klimaat- en watercrisis Fryslân niet zullen overslaan. Het zit nog wel diep en ver weg, dus het blijft zaak voor ons om hier aandacht voor te vragen.”
Het debat over bezuinigingen op slot
Het college stuurde twéé documenten naar de Staten. De Kadernota zelf én een document met een doorlichting van de begroting, het Zero Based Budgetting (ZBB) document. Lees hier het voorstel van het college en de begrotingswijziging die erbij hoort). Uit deze doorlichting bleek dat er rond de 7 miljoen euro structureel tekort zou ontstaan in de volgende periode. Daarom worden bezuinigingen voorgesteld op taal- en wegenbeleid en de vierde trein (in het uur) naar Zwolle wordt geschrapt. Ook stelde het college voor de subsidie op Doarpswurk, de Friese Milieufederatie, Instituut voor Natuureducatie en It Fryske Gea of helemaal of fors in te krimpen. Daarnaast worden diverse culturele organisaties en musea ook gekort. Het overviel de organisaties en er stak een storm van protest op. Er werd een pittig debat in de commissievergadering op 15 juni 2022 gevoerd, waarin de coalitiepartijen CDA, PvdA, VVD, FNP een reparatie-amendement aankondigden, tot verbazing van de oppositiepartijen. Charda Kuipers was, volgens de verslaggever van de Leeuwarder Courant, witheet. Lees hier zijn verslag van het debat.
Charda in de Statenvergadering op 29 juni: “Het ZBB-document geeft een goede grond om het er met elkaar over te hebben waar we het publieke geld wél en niet aan uit willen geven. Helaas zat er direct een keuze bij van het college op welke beleidsvelden bezuinigingen doorgevoerd konden worden. Waar moet je het dan nog met elkaar over hebben? Dat zet het hele politieke debat namelijk meteen op slot. Ook ontbreekt de onderbouwing bij de keuze van het college. Waarom heeft het college voor déze organisaties gekozen? Welke maatschappelijke effecten zal dit hebben? Halen we onze doelen dan nog wel? Dat staat er niet bij. We kunnen als Staten nu geen politieke keuzes maken, dat heeft het college al gedaan. En we weten niet eens op grond waarvan.” De oppositiepartijen dienden gezamenlijk een amendement in om de bezuinigingen te schrappen. Dit amendement ‘eerst denken dan doen’ werd niet aangenomen.
Dat wat verloren gaat, komt niet meer terug
Charda Kuipers: “De voorstellen die het college ons voorschotelt om te bezuinigen, en de keuzes die de coalitiepartijen in PS vandaag lijken te willen maken; die zijn helemaal niet gericht op Fryslân mooier te maken en tasten onze mienskip aan. Waarom kiest het college ervoor, om in een tijd gekenmerkt door polarisatie, juist te bezuinigen op dat wat ons samen brengt? Op:
-Cultuur, dat mensen met elkaar verbindt, en de ogen opent voor nieuwe inzichten
-De bijzondere taal die ons bindt, het cement van de mienskip
-Natuur die ons letterlijk leven geeft, en de organisaties die als steunpilaren bij de grote opgave in het landelijk gebied fungeren
-Doarpswurk, die de mienskip al zo lang in haar kracht weet te zetten
Onbegrijpelijk dat het college zonder tekst en uitleg hier het mes in wil zetten. Terwijl er eerder al dure fouten zijn gemaakt voorzitter. We hebben al gezien wat de afbraak is geweest nadat de provincie zich bijna volledig terugtrok uit het maatschappelijk veld. Daarom moeten we héél goed nadenken voor we wat laten vallen. Dat wat verloren gaat komt niet zomaar terug.”
‘Reparatie’ door coalitiepartijen
Tot verrassing van de oppositiepartijen kwamen de coalitiepartijen zélf met een amendement dat in eerste instantie op een reparatie leek. De natuur-, cultuur- en mienskipsorganisaties krijgen nog een jaar geld en zodoende zou de discussie over de bezuinigingen over de verkiezingen heen getild worden. Dit voorstel werd door de verschillende oppositiepartijen met veel kritiek ontvangen. Ten eerste omdat de bezuinigingen – ook met dit amendement – wel degelijk al worden vastgesteld en doorgevoerd in de begroting. Alleen het komende jaar krijgen de organisaties die het treft nog even tijdelijk geld. Ten tweede omdat de coalitiepartijen een gedeputeerde van hun partij in het college hebben zitten.
Politiek debat voeren
Charda Kuipers: “Tot mijn verbazing komen ook CDA, PvdA, FNP en VVD met een voorstel, maar dan een die tijd moet kopen. Tijd kopen heeft echter ook een prijs. Toch daarover geen woord in het amendement van de coalitie. Sterker nog, het incidentele geld vliegt vandaag over tafel, ZONDER een reflectie moment of dit op de korte of langere termijn van meerwaarde is voor iets meer dan eigen politiek gewin. Het debat is nu gereduceerd tot soort hapsnap albertheijn to go. ‘U vraagt wij draaien.’ Wij hechten echter aan strategisch denken en uitgaan van het belang van de inwoners.
Er is geen argument om de discussie een jaar uit te stellen. Daarom stellen we u de volgende motie voor: ga met ons in PS de discussie aan over de provinciale kerntaken. Wat is voor Fryslân belangrijk en waar willen wij structureel op inzetten de komende jaren. Met alle grote opgaven en transities, en beperkte middelen en menskracht om daaraan te werken, zullen we keuzes moeten maken.
Daarom dienen wij een voorstel in om dit debat níet uit de weg te gaan, en ook níet over de verkiezingen heen te tillen. We geven GS de gelegenheid om haar oorspronkelijke voorstel te onderbouwen. Daarnaast vragen we om benodigde informatie voor een gedegen debat in deze staten. Als provincie Fryslân staan wij immers voor ons eigen beleid en onze eigen waarden.”
Discussie vóór de verkiezingen
Omdat deze motie van GrienLinks werd aangenomen, wordt nog vóór de verkiezingen in maart 2023 een debat gevoerd over het Zero Based Budgetting document. Het college moet daarvoor een onderbouwing aanleveren en de maatschappelijke effecten toelichten van de bedragen die in het document genoemd worden. Charda Kuipers: “We wilden deze discussie eigenlijk daar voeren, waar hij hoort, namelijk bij de begrotingsbehandeling in november 2022, maar op verzoek van het college hebben we ervan gemaakt ‘voor de verkiezingen in maart 2023’.”
Geld voor regenboogbeleid, een traineeprogramma voor asielzoekers en het Fries
Wel stemde de GrienLinksfractie voor het voorstel van D66 om geld voor regenboogbeleid uit te trekken. Deze werd aangenomen. En steunde de fractie het voorstel van de PvdA om een traineeprogramma voor statushouders bij de provincie in te richten. Ook deze werd aangenomen. Tenslotte steunde de fractie ook het verzoek van de FNP voor extra geld voor het zichtbaar maken van het Fries. Ook dat voorstel werd aangenomen.
Stemverklaring
Charda Kuipers legde uit waarom de fractie tegen alle andere voorstellen die de coalitiepartijen deed voor ‘incidentele’ uitgaven (de AH-to go voorstellen) zou stemmen: “Wij zullen tegen een heleboel plannen stemmen, ook al staan we er soms sympathiek tegenover, puur omdat we vinden dat we er eerst onderbouwd debat over moeten voeren.”
Stemming
De GL motie ‘water, klimaat en veenweidegebied toevoegen als donkere wolk’ werd aangenomen met 34 stemmen voor (GL, PvdD, SP, FNP, PvdA, VVD, CDA, van Swol, 50plus, ChristenUnie, D66) en 8 stemmen tegen (PVV, Forum, Goudzwaard, Wymenga).
De GL motie ‘politiek debat voeren’ werd aangenomen met 26 stemmen voor (GrienLinks, PvdD, SP, D66, van Swol, PvdA, FNP, ChristenUnie, D66, Goudzwaard, 50plus, twee statenleden CDA: Meijerman en Algra) en 16 tegen (6 statenleden van het CDA, VVD, Wymenga, PVV, Forum).
Amendement CDA, PvdA, FNP, VVD heroverwegingen ZBB werd aangenomen met 24 stemmen voor (CDA, PvdA, VVD, FNP en ChristenUnie en 16 stemmen tegen (GrienLinks, SP, D66, PvdD, van Swol, Goudzwaard, PVV, Forum,50plus, Wymenga).
De kadernota zelf werd aangenomen met 26 stemmen voor (CDA, PvdA, VVD, FNP, ChristenUnie, 50plus) en 16 stemmen tegen (GrienLinks, SP, D66, PvdD, van Swol, Goudzwaard, PVV, Forum)