Tijdens het debat van Provinciale Staten op 27 september 2023 over de gevolgen van het gebruik van staalslakken van Fryslân waren alle partijen het eens. Op initiatief van GrienLinks en de FNP werd dit onderwerp in de Staten besproken. De partijen, gesteund door PvdA, PvdD, SP, D66, VVD en CDA, uitten hun bezorgdheid over de gezondheidsgevolgen en vroegen de gedeputeerde om in beeld te brengen waar de staalslakken in de provincie liggen. De staalslakken, een restproduct van de staalindustrie, worden gebruikt als goedkope bouwstof en veel als verharding onder wegen toegepast. De initiatiefnemers willen (via een motie) dat er ook gekeken wordt wat de provincie kan doen om te voorkomen dat er meer staalslakken worden gebruikt.
Woordvoerder Elsa van der Hoek (GrienLinks) namens de acht partijen: “Staalslakken worden gebruikt als goedkope, maar riskantere vervanger van zand en grind. Als deze restproducten van staalproductie gebruikt worden bij wegen worden ze afgedekt om te voorkomen dat ze in contact komen met het grondwater. Dan komen er namelijk schadelijke stoffen vrij. Bij de aanleg van de Centrale As bij Dokkum ging precies dat mis, met gezondheidsschade tot gevolg.” Het was al meerdere keren aanleiding voor politieke partijen om vragen te stellen aan het provinciebestuur, maar nu leidde de kwestie ook tot een debat in de Staten.
Rapport Inspectie Leefomgeving
Tijdens het debat benadrukte Van der Hoek ook het recente rapport van de Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT). Daarin schreef de inspectie dat staalslakken in grote hoeveelheden en in dikkere lagen worden toegepast dan origineel de bedoeling was van de wetgever, waar vooral ook grotere risico’s mee zijn gemoeid voor de volksgezondheid. Het ontbreekt volgens de ILT aan goede normen om de risico’s te voorkomen.
Volgens Van der Hoek zijn de gevolgen groot. “Planten en dieren rond de snelweg kunnen doodgaan en omwonenden hebben last van bloedneuzen, geïrriteerde ogen en zelfs brandwonden. En dan blijven die staalslakken ook nog tussen de 50 en 80 jaar lang uitlekken. Het gaat wel om een gezonde leefomgeving. We willen voorkomen dat er hetzelfde gebeurt als met asbest is gebeurd.” De motie roept op tot een proactieve houding van het provinciebestuur.
Strubbelende gedeputeerde
In eerste instantie ontraadde de gedeputeerde (Matthijs de Vries van de ChristenUnie) de motie, omdat deze ‘onuitvoerbaar’ zou zijn. In de eerste versie van de motie stond namelijk dat er ook naar kleinschalige toepassingen (lees ‘particulieren’) gekeken moest worden. Dat ging de gedeputeerde te ver. Daarop schrapten de partijen deze tekst. Elsa van der Hoek: “We willen het liefst dat er zowel naar grootschalige als kleinschalige toepassingen wordt gekeken, maar begrijpen dat de gedeputeerde het uitvoerbaar en betaalbaar wil houden. We vinden het belangrijk dat er in ieder geval begonnen wordt (door provincie, gemeenten en Wetterskip) met kijken waar er staalslakken liggen in onze provincie. En dan kunnen we later nog kijken hoe we verder gaan. Daarnaast zijn we blij dat er geïnventariseerd wordt wat we als provincie kunnen doen om te voorkomen dat er nog meer staalslakken in onze bodem worden gelegd.”
De motie werd vervolgens unaniem (!) aangenomen.