Op 8 november 2023 werd de begroting in de Friese Staten besproken. Dit werd een fel debat tussen alle (!) oppositiepartijen en de coalitiepartijen. Charda Kuipers: “In deze begroting staan vergaande bezuinigingen doorgevoerd op voor GrienLinks heel belangrijke onderdelen: natuur en cultuur, bovendien is er te weinig ruimte om maatschappelijke organisaties of de mienskip te ondersteunen. We hadden vandaag graag het debat gevoerd over de inhoud, maar deze begroting – in deze vorm – maakt dat onmogelijk.”
Ze diende een amendement in, samen met PvdA, D66, PvdD, SP, VVD, PVV, JA21 en PBF omdat in de begroting voor bijna 25 miljoen euro de zeggenschap over dat geld is verlegd naar het college (Gedeputeerde Staten) terwijl juist de volksvertegenwoordiging (Provinciale Staten) gaat over de bestemming van al het geld van de provincie. Het amendement zou dat weer in de juiste verhoudingen terugzetten.
Na een fel en hoog oplopend debat met twee schorsingen werd uiteindelijk een Motie van treurnis ingediend. Beide (amendement en motie) werden met 19 stemmen voor (de oppositie) en 23 stemmen tegen (de coalitie) verworpen. Ook werden er amendementen in gediend om de bezuiniging op de cultuursector terug te draaien. Deze werden ook weggestemd. Uiteindelijk stemden de 19 oppositieleden allemaal tegen de begroting.
Lees hier de hele bijdrage in de eerste termijn van Charda Kuipers
Amendement oppositiepartijen
Charda Kuipers: “In deze begroting wordt door middel van de zogenaamde ‘GS-voorwaardelijke’ budgetten die overgenomen zijn uit het bestuursakkoord bijna 25 miljoen euro vastgelegd zonder een duidelijke relatie met het beleid (met doelen, resultaten en indicatoren). Hoe kunnen wij als statenleden ons verantwoorden over het uitgeven van 527,4 miljoen euro gemeenschapsgeld zónder dat duidelijk is waaraan, of met welk doel en welk effect? GrienLinks kan dit in ieder geval niet uitleggen.
Het is namelijk aan Provinciale Staten (PS) – vanuit haar kaderstellende rol – om op grond van het beleid te kijken of het daarvoor begrote budget (PS budgetrecht) passend is. Voor de controlerende rol van PS is het ook noodzakelijk dat er goede indicatoren in de begroting staan. Al eerder hebben de Staten het uitgangspunt ‘eerst (vastgesteld) beleid, dan geld’ vastgesteld in de ‘Nota begrotingsregels . Dat uitgangspunt wordt in deze begroting niet overal gehanteerd. Het is belangrijk om gedegen en democratisch onderlegd financieel beleid te voeren met zowel GS als PS goed toegerust voor hun rol daarin. Daarbij hoort politiek debat en een duidelijk plan. Juist dan kan samen en met de mienskip aan de slag worden gegaan. Dit amendement bewerkstelligt dat doel. We dienen dit amendement samen in met PvdA, PvdD, SP, D66, VVD, PVV, JA21 en PBF.”
Debat
De diverse coalitiepartijen, maar met name BBB en CDA, reageerden boos. Abel Kooistra (BBB): “We hebben een bestuursakkoord op hoofdlijnen gemaakt. Dat hebben we in de begroting uitgewerkt via geld in budgetten. GrienLinks zegt in de pers dat door GS geld wordt uitgegeven zonder verantwoording af te leggen. Dat vind ik echt een zorgelijke uitspraak, en dan heb ik het nog niet eens over het woord ondemocratisch, misschien heb ik het daar straks nog wel over, voorzitter.” Aebe Aalberts (CDA): “U gooit met de berichten in de pers vanmorgen een steen door het raam en nu wil u dan praten”. Danny van der Weijden (D66) reageerde hierop: “Iedereen is democratisch gekozen en moet kunnen meebeslissen over beleid.” Charda Kuipers (GrienLinks): “Ik vind het opvallend dat er zo’n fundamenteel verschil bestaat over wat het betekent om statenlid te zijn. We hebben zeker wel geprobeerd vooraf met ook de coalitiepartijen tot een gemeenschappelijke oplossing te komen, maar dat is dus niet gelukt.”
Reactie college
Het college en de coalitiepartijen meldden dat de budgetten voor het grootste deel staand beleid betroffen, dat doorloopt in 2024. Eke Folkerts (gedeputeerde) verzekerde de Staten dat nieuw beleid aan de Staten zal worden voorgelegd. Of als het budget niet toereikend was. Klaas Zwart (PvdA): “Maar probleem is dat wat er nu voor die 25 miljoen gebeurt. Dat is niet duidelijk. Als ik u goed interpreteer, gaat u bij nieuw beleid de doelen en resultaten aan ons voorleggen. Dat is ook het enige dat we beogen. Maar neem bijvoorbeeld het Herstelprogramma Biodiversiteit, daarvan is het budget na 1 jaar uitgeput. Niet duidelijk is wat er wel of niet wordt uitgevoerd”.
Greep uit de Vrije Reserve en geen sluitende meerjarenbegroting
Een ander pijnpunt van de oppositiepartijen was het voorstel om 175 miljoen euro uit de Vrij Aanwendbare Reserve (de VAR) te halen. Hierdoor blijft er aan het eind van deze periode maar 10 miljoen euro over in deze pot. Daarnaast is de begroting over meerdere jaren niet sluitend meer. Dat betekent dat we geld tekort komen in de toekomst. Ook komt het weerstandsvermogen (het vermogen om risico’s op te vangen) in de knel. Charda Kuipers: “Deze begroting is NIET structureel sluitend. Mits er geen nare verrassingen op ons pad komen, duikt de provincie over zeven jaar in de rode cijfers. Dat is weliswaar na deze bestuursperiode, maar het zou toch ook het huidige bestuur zorgen moeten baren.
Er staat wel genoemd dat er nog ‘een plan’ komt om het weerstandsvermogen weer te herstellen en de VAR weer aan te vullen, maar onduidelijk is waaruit dat zal bestaan. Dit is geen deugdelijk financieel beleid, maar een wilde gok. Waarom wordt er zo onverantwoordelijk vooruitgelopen op ontwikkelingen in de toekomst? Sinds wanneer is de Vrij Aanwendbare Reserve niet meer vrij aanwendbaar voor Provinciale Staten?
En dat terwijl we wél weten dat er nog grote opgaven op ons wachten waar GEEN rekening mee is gehouden. De gevolgen en kosten van bijvoorbeeld alleen al het ‘water vraagstuk’ zijn heel ingrijpend, daar zouden wij nu al op moeten voorsorteren.” Harrie Graansma (PVV) zei het zo: “En dan is het geld dus op, want dat geld hebben jullie (GS) al opgemaakt. Wij als Provinciale Staten kunnen alleen nog in de marges rommelen”.
Geen structureel geld voor cultuur
Vorig jaar (juni 2022) werd een bezuiniging op de culturele sector doorgevoerd. Door de coalitie toentertijd (CDA, PvdA, VVD, FNP) zelf werd een amendement aangenomen om die bezuiniging met een jaar uit te stellen (en dat jaar de subsidie te betalen uit de VAR). De nieuwe Staten moesten een debat voeren over de budgetten voor cultuur. De nieuwe Staten zitten er sinds maart 2023. In oktober 2023 echter kwamen er twee brieven van het huidige college (BBB, CDA, CU en FNP) Een over de 1,6 miljoen euro voor het culturele veld en een over een over het stopzetten van het budget voor Arcadia.
Edou Hamstra (PvdA): “Er is nog geen debat over gevoerd in de Staten. De brieven met de mededeling dat de bezuinigingen toch doorgevoerd werden, gingen dus voorbij aan het amendement over uitstel en debat in de nieuwe Staten dat vorig jaar werd aangenomen.” Er is daarom door diverse partijen een commissievergadering aangevraagd voor 1 november 2023. 12 mensen spraken tijdens deze commissievergadering in namens het culturele veld.
Tijdens de begrotingsbehandeling op 8 november werden door PvdA, VVD, SP, GL, D66 en PvdD twee amendementen ingediend. Een om de 1,6 miljoen euro bezuiniging terug te draaien en een een om het budget voor Arcadia in stand te houden. Beide amendementen werden verworpen.
Lees hier meer over de vragen die de partijen al hadden gesteld naar aanleiding van beide brieven.
Motie voor overleg behoud Netwerk Duurzame Dorpen aangenomen
De subsidie voor het Netwerk Duurzame Dorpen wordt ook stopgezet. Hanneke Goede (SP) diende ook namens GrienLinks een motie in om budget uit te trekken voor dit Netwerk. Charda Kuipers: “Juist in Fryslân zijn er heel veel (151) dorpen die betrokken zijn bij dit netwerk. De mienskip bloeit hier volop. Er zijn taken van het Netwerk Duurzame Dorpen (NDD) die niet overgenomen worden door andere organisaties, dus is het van belang toch die delen van het NDD voort te zetten en te blijven financieren als provincie. De motie kreeg alleen een meerderheid als het bedrag eruit werd gehaald. In de aangepast vorm van de motie wordt verzocht om een verkenning te doen voor een oplossing.
Twee schorsingen en een motie van treurnis
Even leek het dat coalitie en oppositie het eens konden worden over de formulering in het amendement over de 25 miljoen euro die GS voorwaardelijk was gemaakt. Tenslotte was iedereen het erover eens dat de Staten het budgetrecht hebben (de zeggenschap over het geld) en de kaderstellende rol (bepalen welk beleid wordt uitgevoerd). Toch kwamen de coalitie- en oppositiepartijen niet tot overeenstemming. Ook niet na twee schorsingen. Uiteindelijk besloten alle oppositiepartijen (na de tweede schorsing) tot het indienen van een motie van treurnis. Hiermee gaven de partijen uiting aan hun teleurstelling over het feit dat het niet was gelukt om het eens te worden over de begroting en de rol van de Staten daarin. De motie werd verworpen met 19 stemmen van de oppositiepartijen voor en 23 stemmen van de coalitiepartijen tegen (er was 1 lid van de coalitiepartijen afwezig).
Moties en amendementen die we mee ingediend hebben of zelf hebben ingediend
Zelf ingediend:
Amendement GL PvdA D66 SP PvdD VVD PVV JA21 PBF: GS voorwaardelijk wordt PS voorwaardelijk. Verworpen
Motie GL SP D66 PvdD doelen en resultaten presenteren in januari 2024. Ingetrokken na toezegging.
Mee ingediend:
Motie SP GL PvdA PvdD D66 (aangepast) Financiering Netwerk Duurzame Dorpen. Aangenomen
Motie PvdD GL SP PvdA D66 Verkenning mogelijkheden wildopvang. Ingetrokken na toezegging.
Amendement PvdA VVD GrienLinks SP PvdD D66 Volwaardig cultuurbeleid. Verworpen.
Amendement PvdA VVD GrienLinks SP PvdD D66 Budget Arcadia gelijk houden. Verworpen.
Motie PvdA SP PvdD D66 GL Houd de wind buiten de woning . Verworpen.
Motie PvdA PvdD GL Van dividend naar duurzaam . Verworpen.
Motie PvdA SP GL Een fatsoenlijk loon . Verworpen.
Motie PvdA BBB D66 SP GL CU VVD FNP CDA Woonplan foar Fryslan . Unaniem aangenomen.
Motie PvdA GL SP Een minimumloon voor de hele organisatie . Verworpen.
Motie CDA GL BBB FNP Kaders gebiedsbudgetten . Aangenomen.
Motie CU GL BBB Overbruggingsteun Kunstacademie Friesland . Aangenomen.
D66 SP GL PvdD PvdA CDA CU Circulaire en toekomstbestendige bedrijventerreinen . Stakende stemmen, komt op 20 december weer in PS.