“Voorzitter, met het goedkeuren van de kadernota geven wij akkoord op het wegzetten van geld. Zónder dat voldoende helder is welk beleid hiermee uitgevoerd gaat worden. Een deel van het beleid is zelfs nog niet geschreven of zal de Staten nooit bereiken. Toch vraagt GS een vrijbrief om de middelen in eigen beheer te houden. Daar kan GrienLinks niet zomaar mee instemmen”, zei fractievoorzitter Charda Kuipers tijdens het debat over de Kadernota 2025 op 29 mei 2024. Haar motie voor het doorgaan met de uitvoering van het initiatiefvoorstel voor de afbouw van het gebruik van pesticiden (door provincie, inwoners, bedrijven en landbouw) werd aangenomen.
College: alle meevallers naar de reserves
De Kadernota voor 2025 was beleidsarm. Er stonden maar twee concrete voorstellen in: het co-financieringsbudget aanspreken voor proceskosten van het uitvoeringsprogramma Waddengebied en kosten voor inzet op toezicht en handhaving stikstof. Voor de rest wilde het college geen extra geld uitgeven, omdat ze eerst de VAR (Vrij Aanwendbare Reserve) op een hoger peil wilden krijgen. Die staat laag omdat het college daar met het huidige coalitieakkoord een flinke greep in heeft gedaan. (175 miljoen, lees hier meer) Daardoor staat de weerstandsratio op 1,3 en die moet naar 1,4. Daar is nog 21 miljoen voor nodig, dus iedere meevaller moet tot die tijd naar de VAR, vindt het college.
Oppositie: ruimte voor plannen
Veel oppositiepartijen dachten daar anders over. Immers: In de jaarrekening van vorig jaar bleef 39 miljoen over. De gedeputeerden zagen af van hun gebiedsbudgetten. Ook dat scheelde 5 miljoen. Daarnaast is de verwachting dat vanaf 2026 het Rijk meer overmaakt dan verwacht. En ook de opcenten vallen hoger uit. En zelfs de accountant heeft aangegeven dat de provincie wel erg behoudend rekent, stipte Steatelid Jonker aan. Kortom: verschillende partijen zagen ruimte voor een paar mooie plannen.
Wat is de visie, waar liggen de prioriteiten?
Maar niet alleen de voorstellen waren karig. Charda Kuipers: “We treffen helaas een karig stuk aan, zonder blik vooruit. Wétende dat de huidige financiële kaders een momentopname zijn en zullen wijzigen. Geen idee hoe dit college door deze woelige tijden wil navigeren. Hoe anticiperen wij op mogelijk wegvallend geld voor de grote opgaven in het landelijk gebied? Wat als de meevallers die de circulaire voorspiegelt werkelijkheid worden? Wat pakken we dan als eerste op, wáár ligt de focus? Wat mag PS hier nog over meebeslissen? Het is niet duidelijk, voorzitter. Wij missen scenario’s en overzicht in de kadernota. Met de onderliggende vraag: Waar liggen de prioriteiten. Wat is het allerbelangrijkst? (lees hier de hele bijdrage van Charda Kuipers)
Plannen voor gezonde leefomgeving, landschapselementen, cultuur en natuur
Voor GrienLinks is dat een gezonde en veilige leefomgeving voor iedereen die hier leeft en werkt. Een Fryslân dat haar karakteristieke omgeving heeft behouden.
Het is ons voldoende duidelijk dat de middelen voor het landschap – die belangrijke schakel tussen mens en natuur, voor biodiversiteit en milieu, voor welzijn en recreatie – niet afdoende zijn.”
Ze diende daarom een motie in, mee ingediend door D66, SP en PvdD, om 1 miljoen uit te trekken voor meer landschapselementen en het beheer daarvan.
Charda: “Daarnaast vragen we het college via een motie om de uitvoering van het breed gedragen initiatiefvoorstel ‘naar een schone en gezonde leefomgeving’ te borgen, ook na 2025.” Ook daarvoor diende ze een motie in, mee ingediend door D66, PvdD, SP, PvdA en Steatelid Jonker. (Lees hier meer over dit initiatiefvoorstel.)
Interruptie over klimaat
Ook uitte Charda haar zorgen over het halen van KRW (schoon water), het afmaken van NNN (natuurnetwerk) en het keren schrikbarende afname van de biodiversiteit, ook in Fryslân. “En met al deze noodzakelijke prioriteiten toch voldoende aandacht en middelen vrij te maken om de naast de fysieke leefbaarheid ook de sociale component in Fryslan te koesteren.”
Tijdens het debat interrumpeerde de PVV door te vragen wanneer al het geld dat we in klimaat stoppen nu eindelijk eens iets zou opleveren. Charda Kuipers: “Ja, dat is een lastige vraag. Hoe ga je op geld zetten wat je jezelf hebt bespaard. Daar kun je een berekening op loslaten en oneindig over discussiëren. Maar uiteindelijk gaat het daar niet om. Het gaat erom dat onze kinderen, onze kleinkinderen, ook schone lucht kunnen inademen. Dat ze hier leven in een veilig klimaat waar ze niet op de vlucht hoeven voor de weersomstandigheden. Daar gaat het om.”
Ze eindigde met een boodschap aan het college: “GrienLinks ziet graag een sterk college, dat een duidelijke koers vaart en dat kan verantwoorden, zelfs wanneer dat niet ónze keuzes zijn.”
Andere voorstellen die we mee indienden:
-Een motie van PvdA, mee ingediend door GrienLinks, SP en VVD voor een levendige provincie met een sterke culturele sector, waarbij 1,5 tot 3 miljoen extra voor de sector wordt uitgetrokken.
-Een motie van de PvdA, mee ingediend door GrienLinks, Steatelid Jonker, CDA, SP, D66 en FNP, om het vertrouwen uit te spreken in de gebiedscommissies en integrale voorfinanciering van grondaankopen mogelijk te maken, zodat ze slagvaardag te werk kunnen gaan.
-Een motie van Steatelid Jonker, mee ingediend door GrienLinks, om meevallers te bestemmen voor het budget voor natuur en landschap.
-Een amendendement van PvdD, mee ingediend door GrienLinks en de SP, voor maximale inspanning om het natuurnetwerk (NNN) af te maken.
-Een motie van de PvdA, mee ingediend door GrienLinks, SP, D66 en VVD, voor een plan voor een rechtvaardige energietransitie en besparing.
Reactie gedeputeerden
Gedeputeerde Friso Douwstra was positief het voorstel voor de voortzetting van de uitvoering van het initiatiefvoorstel voor een schone en gezonde leefomgeving. Douwstra: “Het is van groot belang, we zijn er druk mee bezig. Het duurt tot 2030, maar de middelen zijn beperkter. Over de inhoudelijke strekking zijn we positief. U hebt dit in de Staten besproken en u hebt die belangrijke lijn onderstreept, dat doet het college ook, dus in die zin kunnen we dat ook wel uitvoeren. Wel een stukje nuance over het positieve oordeel Staten: er wordt nog geen uitspraak gedaan over de dekking. Normaal kunnen we dan niet uitvoeren. Wat we wel kunnen doen is met de evaluatie komen in 2025, en dan kunnen zeggen wat is gedaan, wat zou je nog kunnen doen en als je nog iets zou kunnen doen, dan zou dat dit kosten. De dekking daarvan is daarmee nog niet gevonden. Maar het is wel de positieve lijn en intentie waarmee we deze motie ook bekijken. Op die manier zullen we hem ook aanvliegen, om ook te kijken daar waar het wel kan binnen bestaande middelen en ook daar waar het niet is de Staten daarover te informeren.”
Gedeputeerde Eke Folkerts heeft voorstellen van de oppositie binnen haar dossiers helaas afgeraden, omdat ze geld kostten.
Gedeputeerde Femke Wiersma deed een toezegging om actief in te spelen op nieuwe ontwikkelingen die meer aandacht voor langdurig landschapsbeheer mogelijk maken. Daarop besloot GrienLinks het voorstel voor landschapselementen in te trekken. Ook het voorstel van de PvdD, GrienLinks en SP voor het afmaken van het natuurnetwerk werd ingetrokken.
Uitslag stemming
-Onze motie, mee ingediend door PvdA, D66, PvdD, SP en Steatelid Jonker voor het voortzetten van het initiatiefvoorstel “Naar een schone en gezonde leefomgeving” haalde het gelukkig wel. GrienLinks, PvdA, SP, PvdD, D66, FNP, CDA, Steatelid Jonker, VVD, ChristenUnie en PBF stemden voor (25 zetels). PVV, BBB, JA21 en FvD stemden tegen (18).
-De motie voor een slagvaardige gebiedscommissie werd aangenomen: PvdA, GrienLinks, Steatelid Jonker, CDA, SP, D66, FNP, VVD, CU en PBF stemden voor (26). Alleen BBB, FvD en PVV stemden tegen (17).
Alles voorstellen die geld kostten werden afgewezen.
-De motie voor een levendige provincie met een sterke culturele sector: PvdA, GrienLinks, VVD, D66, SP en PvdD stemden voor (14 voor). BBB, CDA, FNP, ChristenUnie, Steatelid Jonker, PVV, FvD, PBF en JA21 stemden tegen (29).
-De motie voor een rechtvaardige energietransitie haalde het ook niet: PvdA, GrienLinks, D66, PvdD, SP, Steatelid Jonker en VVD stemden voor (15). BBB, CDA, FNP, CU, PVV, JA21, FvD en PBF stemden tegen (28).
-De motie om meevallers te bestemmen voor natuur en landschap (basis op orde) haalde het niet: Steatelid Jonker, GrienLinks, SP, PvdD en CU stemden voor (7). BBB, PvdA, D66, FNP, CDA, VVD, PVV, JA21, PBF, en FvD stemden tegen. (36)
Het uiteindelijke voorstel voor de Kadernota 2025 werd aangenomen. BBB, CDA, FNP, CU, VVD, D66, Steatelid Jonker en JA21 stemden voor. (29) GrienLinks, PvdA, PvdD, SP, PBF, FvD en PVV stemden tegen. (14)