In de nieuwe busconcessie van 2024-2034 heeft vervoersbedrijf Qbuzz de opdracht van de provincie gekregen om het busvervoer in FrysIân te verzorgen. Qbuzz heeft vervolgens tot de verbazing van GrienLinks een vloot dieselbussen besteld in plaats van elektrische bussen. Terwijl het doel is om zo snel mogelijk met schone bussen te rijden (uiterlijk 2030). Hierover hebben wij op 5 april 2024 schriftelijke vragen gesteld. In de beantwoording op 7 mei gaf het college aan: Het volledig zero emissie doel heeft niet meegespeeld in de beslissing om de nieuwe busconcessie aan Qbuzz te gunnen. Zero emissie was geen gunningscriterium bij de aanbesteding.
Dat verbaast GrienLinks zeer. Het lijkt er zelfs op dat de provincie erop achteruit gegaan is in het aantal schone bussen in Fryslân, in plaats van vooruit. Daarom stelde Elsa van der Hoek in het debat op 29 mei 2024 daarover mondelinge vragen aan het college.
Zo snel als mogelijk zero emissie
Elsa van der Hoek: “In aangenomen amendementen van 27 september 2017 (zero emissie in 2025) en 27 november 2019 (inzet zero emissie bussen) wordt aangedrongen op een zo snel mogelijke overgang naar zero emissie, zelfs in 2025. De ambitie is sindsdien afgezwakt, maar ook in de nieuwste Nota van Uitgangspunten is nog wel het zinsdeel “zo snel als mogelijk zero emissie” opgenomen, namelijk: Het streven is om de busconcessie zo snel als mogelijk en in ieder geval vanaf 2030 volledig zero-emissie te laten zijn. Vanaf 2025 moeten alle nieuw instromende bussen zero-emissie zijn.
En in het Programma van Eisen staat: De Concessiehouder zet zich in om het in te zetten Materieel zo snel als mogelijk ZE te krijgen.
Maar in de aanbesteding zijn daar dus geen punten voor gegeven. En in de beantwoording van onze vragen verwijst het college alleen naar het jaartal 2030 en negeert het college de ambitie “zo snel als mogelijk”.”
Dieselafdankers uit Drenthe en Groningen
“Verder hebben wij het signaal ontvangen dat, naast de nieuwe dieselbussen, de vloot wordt aangevuld met dieselafdankertjes uit Drenthe en Groningen. Terwijl Qbuzz voor die provincies wél elektrische bussen heeft besteld. Het signaal is echter dat er mogelijk leveringsproblemen zijn met die elektrische bussen.”
Elsa stelde onder meer de vragen hoe komt het dat in de aanbesteding het essentiële deel van het uitgangspunt is weggevallen dat het busvervoer “zo snel als mogelijk” zero emissie moet zijn. Of het klopt dat Arriva al bezig was met het verhogen van het aantal elektrische bussen en dat we in de nieuwe concessie er op het gebied van zero emissie op achteruitgaan. Of het mogelijk is de nieuwe bussen op HVO te laten rijden om de uitstoot te beperken. En of de nieuwe bussen wel op tijd geleverd worden. Lees alle vragen hier.
Beantwoording door de gedeputeerde
Gedeputeerde Eke Folkerts antwoorde daarop dat de vervoerders op de eis “zo snel mogelijk” zijn ingegaan door een plan in te dienen om het busvervoer uiterlijk 2030 en zo mogelijk eerder zero emissie te laten zijn. Het college heeft geen aanvullende criteria opgesteld, omdat in andere provincies aanvullende criteria zouden hebben gezorgd tot te weinig inschrijvingen en daardoor tot problemen kunnen leiden in het voorzieningenniveau voor de reizigers. “Zo had geen enkele vervoerder zich ingeschreven op de ov-aanbesteding in de provincie Zeeland. En is het voorzieningenniveau in de provincie Flevoland fors verminderd”, sprak ze.
Het klopt verder inderdaad dat we erop achteruitgaan op het gebied van zero emissie in deze concessie. Gedeputeerde Folkerts: “In de huidige concessie (Arriva, tot december 2024) rijden er 30 elektrische bussen, straks alleen op de Waddeneilanden. Qbuzz heeft 16 elektrische bussen. Dat is minder, maar voldoet wel aan het Programma van Eisen, omdat ze in 2030 op dat niveau moeten zijn.”
Verder vertelde ze dat Qbuzz is begonnen met voorbereidingen om volledig elektrisch te rijden en dat rijden op HVO mogelijk is als dat wenselijk is. “Qbuzz wil dat op zich aanbieden, maar weet niet hoeveel de meerprijs is en er is in de concessie geen rekening mee gehouden, dus dat is nog een vraagteken”, zei de gedeputeerde.
Op de derde vraag antwoordde ze dat Qbuzz zegt dat de bussen er op tijd zullen zijn en ook op tijd op kenteken staan. Verder zegde ze toe om de Staten via de ov-monitor jaarlijks te informeren over de cijfers die CROW beschikbaar stelt. Bij CROW wordt zero emissie getoond per concessie.
GrienLinks: achteruitgang in zero emissie is onbegrijpelijk
Elsa van der Hoek: “Ik wil toch weten hoe het toch komt dat we vanaf 2017 bezig zijn met zero emissie, dat de ambitie ondertussen wel wat naar beneden is bijgesteld, bijvoorbeeld door corona (minder reizigers) of vanwege het rond krijgen van de concessie, maar waarom dit niet in de aanbestedingscriteria, in de scoringscriteria is meegenomen als punt.”
Eke Folkerts: “In antwoord op de vraag waarom dit niet meegenomen is in het Programma van Eisen: ik wil niet flauw doen, maar we hebben dat wel met zijn allen opgesteld, dus waren we er allemaal bij.”
Helaas kreeg Elsa geen kans om meer vragen te stellen, omdat er bij mondelinge vragen geen 2e aanvullende ronde is. De gedeputeerde heeft helaas de vraag niet beantwoord zoals die gesteld is. Het “zo snel als mogelijk” staat immers wel degelijk in het Programma van Eisen, maar is vervolgens onvoldoende meegenomen in de aanbesteding, waardoor nu zelfs een achteruitgang in het aantal schone bussen plaatsvindt in plaats van een vooruitgang. Terwijl Qbuzz in Drenthe en Groningen wel 100% elektrisch wil gaan rijden en Fryslân hun oude dieselbussen krijgt. GrienLinks vindt het onbegrijpelijk dat we tegen de afspraken in achteruitgaan in het aantal zero emissie bussen.