Na een lang en pittig debat over cultuur, is de uitslag teleurstellend: de 800.000 euro bezuinigingen op musea, kunstinstellingen en Keunstwurk (op cultuureducatie op het voortgezet onderwijs en Steunpunt Beeldende Kunst) gaan door. Ondanks de oproepen van vele insprekers, bezorgde brieven vanuit de sector en klachten dat ze er onvoldoende in mee waren genomen. Elsa van der Hoek diende tijdens het debat op 19 juni 2024 voorstellen in om de bezuinigingen op de musea, kunstinstellingen en Keunstwurk terug te draaien. Daarbij verwees ze naar het geld dat in 2026 extra naar de provincie komt vanuit het Rijk. Maar de voorstellen werden helaas niet aangenomen.
Mooie ambities in cultuurnota 2025-2028, maar voor minder geld
Op 31 december 2024 loopt Nij Poadium af, de beleidsnota voor cultuur, taal en erfgoed in de periode 2021-2024. Daarom is er een nieuwe cultuurnota opgesteld voor de periode 2025-2028: Tosken yn in nije tiid. Daarin staan prachtige ambities, zoals “iedereen kan meedoen, in het bijzonder kinderen en jongeren”, en op het gebied van “toegankelijkheid met aansprekend en hoogwaardig cultureel aanbod”, “kans voor talentontwikkeling” en “musea als hoeders van het Ferhaal fan Fryslân”. Maar ondanks de mooie ambities, waar GrienLinks blij mee is, wordt er wel een fikse bezuiniging doorgevoerd.
GrienLinks: bezuinigingen op musea en kunstinstellingen terugdraaien
Elsa van der Hoek in het debat: “Het college geeft aan kunst en cultuur voor iedereen toegankelijk te willen maken, met de focus op kinderen en jongeren. Daarom vindt GrienLinks het teleurstellend en zorgelijk dat er dan toch forse bezuinigingen plaatsvinden, met name op musea en cultuureducatie aan jongeren op het voortgezet onderwijs.
De musea (7) moeten het met fors minder subsidies doen en ervaren dit als een onderwaardering van wat zij betekenen voor Fryslân. Dat is begrijpelijk en dit zal niet zonder gevolgen zijn. Wellicht zijn er musea die daardoor minder vaak open kunnen zijn, of de prijs van het kaartje gaat omhoog, daar bovenop de verhoogde btw, zodat de toegankelijkheid niet meer voor iedereen is.” Ze diende een amendement in (mee ingediend door SP, PvdA en PvdD) om de bezuiniging op de musea terug te draaien. Ook diende ze een amendement in om de bezuinigingen op kunstinstellingen terug te draaien, mee ingediend door PvdA en PvdD.
GrienLinks: bezuinigingen op Keunstwurk terugdraaien
Elsa: “GrienLinks betreurt ook de bezuinigen op Keunstwurk (op cultuureducatie op voortgezet onderwijs, Kunstbende en Steunpunt beeldende kunst, red.). Hierdoor sneuvelt voor de jongeren van Fryslân de deelname aan een landelijk programma KunstBende, waar jongeren creatieve talenten kunnen ontwikkelen en dat ook de opstap is geweest van een flink aantal van de huidige artiesten. Meedoen aan KunstBende kan kinderen zelfvertrouwen geven en het gevoel van eigenwaarde verhogen. Nieuwe talenten aanboren, grenzen verleggen, vrienden maken. En dat in een tijd dat de jongeren het moeilijk hebben, blijkt uit een onderzoek van de KinderOmbudsman. Friese kinderen tussen de 8 en 18 blijken het minst gelukkig te zijn van ons land, 16,2 % geeft het leven een onvoldoende. Daarom pleit GrienLinks ervoor om de bezuinigingen op cultuureducatie voor VO-leerlingen niet door te voeren.” Ook hiervoor diende ze een amendement in, mee ingediend door PvdD, SP en D66, om bezuinigingen op cultuureducatie op het voortgezet onderwijs, Kunstbende en het Steunpunt Beeldende Kunst terug te draaien.
Amendement CDA geld voor Fries Museum naar andere musea
Het CDA diende, met BBB, FNP, JA21, Steatelid Jonker en ChristenUnie een amendement in om van het geld dat in de nota werd gereserveerd voor het Fries Museum, drie ton af te halen en dit beschikbaar te stellen voor het (totale) budget voor de andere musea. GrienLinks vond dat de partijen hiermee de musea tegen elkaar uit speelden, terwijl een goede onderlinge samenwerking juist van belang is. Ook had het Fries Museum een brandbrief geschreven over de negatieve gevolgen van dit voorstel. GrienLinks wilde daarom extra geld uittrekken voor de musea, in plaats van geld verschuiven.
Reactie gedeputeerde en tweede termijn GrienLinks
Gedeputeerde Sijbe Knol raadde alle voorstellen af die extra geld kosten. Ook al bleek de dag ervoor uit de brief over de effecten van de meicirculaire Provinciefonds 2024 dat er in 2026 meer geld verwacht wordt (17,3 miljoen euro boven de weerstandsratio van 1,4, onder voorbehoud van parlementaire besluitvorming). De gedeputeerde gaf aan nu terughoudend te zijn en verwees naar volgend jaar, als duidelijk is of er daadwerkelijk meer ruimte is, ook ten opzichte van het bestuursakkoord. “Maar ook (gedeputeerde) De Vries staat voor grote uitdagingen met het wegvallen van het FPLG. Laten we erkennen dat de opgaven groter zijn dan alleen in de culturele sector”, zei hij. Ook de motie om geld voor het Fries Museum te verschuiven naar het budget voor andere musea raadde hij af.
Elsa in de tweede termijn: “Na zo’n dag als vandaag zakt de moed me in de schoenen. Het geld ligt vast, het plan ligt vast, keuzes liggen vast, straks ook weer in het debat over taal. Het klinkt als zonde van de tijd, want alles ligt toch al vast. En dan de motie van het CDA over het verdelen van het geld voor het Fries Museum, dat helpt niet. Alles ligt al vast, dus als je dat los gaat trekken, ontstaat er ook nog tweespalt of achtspalt, dus ik ben blij met advies om deze motie niet aan te nemen.”
Uitslag stemming:
Alle drie amendementen werden verworpen.
-Het amendement om bezuinigingen op musea terug te draaien kreeg 15 stemmen voor (GrienLinks, PvdA, PvdD, SP, VVD, PBF) en 27 tegen (BBB, CDA, FNP, CU, Steatelid Jonker, JA21, Steatelid Van Dijk, PVV)
-Het amendement om bezuinigingen op kunstinstellingen terug te draaien kreeg 14 stemmen voor (GrienLinks, PvdA, PvdD, SP, VVD) en 28 tegen (BBB, CDA, FNP, CU, Steatelid Jonker, JA21, Steatelid Van Dijk, PVV, PBF)
-Het amendement om bezuinigingen op Keunstwurk terug te draaien (cultuureducatie op voortgezet onderwijs, Kunstbende en Steunpunt Beeldende Kunst) kreeg 15 stemmen voor (GrienLinks, PvdA, PvdD, SP, VVD, PBF) en 27 tegen (BBB, CDA, FNP, CU, Steatelid Jonker, JA21, Steatelid Van Dijk, PVV)
Het finale voorstel werd aangenomen met 24 stemmen voor (BBB, FNP, CDA, ChristenUnie en Steatelid Jonger) en 19 stemmen tegen (GrienLinks, PvdA, SP, D66, PvdD, PVV, JA21, PBF, Steatelid Van Dijk) GrienLinks stemde tegen, vanwege de te grote nadelige gevolgen van de bezuinigingen voor de culturele sector en omdat de ambities niet met de bezuinigingen strookten.
Voorstellen die GrienLinks mee ingediend heeft, maar die het niet gehaald hebben:
• Een amendement van VVD, mee ingediend door GrienLinks, PvdA, SP, PvdD en D66, om de nota alleen ter kennisgeving aan te nemen en eerst terug te gaan naar de financiële tekentafel, door met inspraak van de sector een nieuw financieel kader op te stellen, passend bij de ambities.
• Een motie van PvdA, mee ingediend door GrienLinks, SP, PvdD en D66, om in overleg te gaan met de culturele sector over welke effecten het voeren van de fair practice code zou hebben.
• Een motie van PvdD, mee ingediend door GrienLinks, SP en PvdA, om te onderzoeken welke andere (economische) programma’s en subsidieregelingen in aanmerking kunnen komen voor financiering van projecten uit de culturele en financiële sector.
• Een motie van VVD, mee ingediend door GrienLinks, SP, D66, JA21, PvdA, “hulp bij het feestje”, voor het uitzoeken hoe een dorpsfeest- en evenementenloket vormgegeven kan worden.
• Een motie van SP, mee ingediend door GrienLinks, PvdD en PvdA, om te laten onderzoeken welke financiering er voor de musea nodig is om de taken toekomstbestendig te kunnen voortzetten, met aandacht voor het collectiecentrum.
Enkele voorstellen uitgelicht die het wel haalden, maar waar GrienLinks tegen stemde:
• Een motie van BBB en CDA om burgers plaats te laten nemen in de adviescommissies die adviseren welke aanvragen subsidie krijgen, omdat GrienLinks vindt dat voor onafhankelijke advisering op dit vlak bijzondere expertise nodig is.
• Een amendement van CDA, BBB, Statenlid Jonker, JA21, ChristenUnie en FNP (het brede ferhaal fan Fryslân), waarin 300.000 euro afgehaald wordt van het Fries Museum ten gunste van het budget voor andere musea. Hier stemde GrienLinks tegen omdat zo de musea elkaar moeten beconcurreren en omdat ook het Fries Museum aangeeft dat minder budget grote negatieve gevolgen heeft. Bovendien worden indirect ook kleinere musea geraakt die geholpen worden door het fries Museum. GrienLinks vindt dat het geld voor de overige musea bijgelegd moet worden door de provincie, niet door het weg te halen bij het Fries Museum.
Achtergrondinformatie
Bij de bespreking van de Kadernota 2023 op 29 juni 2022 kondigde het vorige college (CDA, FNP, VVD en PvdA) al een bezuiniging aan op cultuur. Na veel protest werd deze bezuiniging met een jaar uitgesteld via een reparatieamendement. Vanwege een aangenomen motie van GrienLinks zou er ook een debat gevoerd worden om met PS in discussie te gaan over de provinciale kerntaken. Lees hier verder. Die discussie is nog steeds niet gevoerd. Toch stelde het huidige college (BBB, CDA, CU en FNP) bij de behandeling van de begroting voor 2024 (op 8 november 2023) voor om de bezuinigingen wel uit te voeren. GrienLinks was tegen, maar de meerderheid stemde voor het voorstel. Lees hier meer.
Gedeputeerde Sijbe Knol gaf tijdens de commissievergadering en tijdens de PS op 19 juni 2024 aan dat de beslissing voor de bezuiniging al genomen was door het vorige college, wat leidde tot een botsing met PvdA en VVD, die bleven aangeven dat het huidige college voor die keuze verantwoordelijk is.
Lees de gehele bijdrage van Elsa van der Hoek hier.